18 augustus 2022

Als het in de komende weken droog blijft, kijken we voor het eerst aan tegen een beperking van de scheepvaart en een algemeen captatieverbod voor landbouw en industrie, maatregelen met zeer zware economische gevolgen. ‘Laten we hopen dat we dat niet moeten meemaken.’

De Droogtecommissie maakt zich zorgen. Als het niet snel begint te regenen, dreigt het debiet van cruciale waterlopen als het Albertkanaal onder een kritieke drempel te vallen. De huidige maatregelen tegen de droogte, waaronder het onttrekkingsverbod op alle onbevaarbare waterlopen, zullen dan niet langer voldoende zijn. En eigenlijk was dat al een ongeziene maatregel, zegt specialist waterkunde Patrick Willems (KU Leuven), die samenwerkt met de Droogtecommissie. In eerdere droge zomers, zoals die van 2018, 2019 en 2020, gold een dergelijk captatieverbod vooral voor de ecologisch kwetsbare waterlopen.

Vandaag liggen nog drastischere maatregelen op tafel, zoals een algemeen captatieverbod op alle waterlopen – dus ook de bevaarbare – en het stilleggen van de scheepvaart, zegt Bernard De Potter, de voorzitter van de Vlaamse Milieumaatschappij. Het huidige captatieverbod op de onbevaarbare waterlopen heeft in de praktijk vooral impact op de landbouw. Als het uitgebreid wordt naar de bevaarbare waterlopen, wordt ook de industrie geraakt. Dat soort algemene maatregelen zijn nog nooit nodig geweest, maar dat kritische punt nadert, zegt De Potter.

Dergelijke ongeziene maatregelen zouden een zware economische impact hebben. Voorbeelden uit het buitenland tonen hoe ernstig die kan zijn: zo zijn grote delen van de Rijn, de ‘levensader van de Duitse economie’, onbevaarbaar. Cruciale grondstoffen als ijzererts raken zo moeilijker bij de fabrieken en ook het transport van steenkool komt in gevaar. In grote delen van China liggen dan weer autofabrieken en elektronica­producenten stil door het gebrek aan waterkracht.

‘Laat ons hopen dat we dat niet moeten meemaken’, zegt Willems. Maar de dreiging is reëel. Voorlopig blijft code oranje gelden voor de droogte. ‘Maar eigenlijk is het al dieporanje’, zegt Willems, ‘en we riskeren richting rood te gaan.’ Niet alleen is er weinig regen voorspeld tot midden september, maar ook het water­verbruik kan stijgen. Zo zijn boeren door het captatieverbod op de onbevaarbare water­lopen en de lage standen van regen- en waterputten meer en meer aangewezen op leidingwater. Daardoor kan ook de drinkwatervoorziening in gevaar komen.

Voldoende drinkwater

De Droogtecommissie gaat daarom een stap verder dan haar vorige oproepen om spaarzaam om te gaan met water. Ze zal voortaan samenzitten met onder meer Voka, de Vlaamse steden en gemeenten en de landbouwsector om tot concrete besparingsmaatregelen te komen en zo rampscenario’s te vermijden. De burger wordt nogmaals opgeroepen om spaarzaam om te gaan met water.

Maar als de situatie zo grimmig is, waarom is er dan nog geen algemeen sproeiverbod, zoals in die droge zomer van 2018? De Droogtecommissie roept dan wel op om verstandig om te gaan met ons kostbare water, maar in principe kunt u uw auto nog altijd wassen met leidingwater.

In de eerste plaats hebben de drinkwatermaatschappijen nog voldoende reserves. Voor drinkwater geldt voorlopig code geel. Zo’n 40 procent van de drinkwatervoorziening in Vlaanderen is afkomstig uit de Maas, maar Water-link, het waterleidingbedrijf voor de Antwerpse regio, heeft ook nog twee spaarbekkens. Zelfs in het ergste scenario, als het de komende weken niet meer regent en Water-link geen water meer mag onttrekken uit de Maas, kunnen we daar nog drie weken mee voort. In die situatie zou een verspilverbod wel aan de orde zijn, zegt Willems. ‘Het wordt dan moeilijk te verdedigen dat bedrijven geen water meer mogen onttrekken, maar de burger wel zijn gazon nog mag besproeien.’

Dor gazon

Zowel De Potter als Willems merkt ook op dat de burger zich meer en meer bewust lijkt te zijn van zijn waterverbruik. Ondanks de extreme temperaturen van de afgelopen weken, zagen ze geen toename in het verbruik. Dat wijst erop dat we met zijn allen de tuinslang spontaan laten liggen. ‘2018 was de eerste heel droge zomer in lange tijd, mensen waren nog gewend hun gras mooi groen te houden in de zomer. Misschien hebben we sindsdien beseft dat het ook wel eens dor kan worden’, zegt Willems. Exacte cijfers om dat te bewijzen zijn er niet, maar door de vele droge zomers van de voorbije jaren zou het weleens kunnen dat een perfect groen, gesproeid gazon in de zomer steeds minder maatschappelijk aanvaard is.

Bovendien zag Willems in 2018, toen er wel een algemeen sproeiverbod gold, juist een averechts effect. De dag nadat het verbod was aangekondigd, was er een sterke stijging in het piek­verbruik. ‘Waarschijnlijk dacht iedereen dan nog snel zijn auto te wassen of de planten water te geven.’ Ook blijkt niet-essentieel watergebruik, zoals het sproeien van het gazon, slechts in te staan voor zo’n 10 procent van het waterverbruik van huishoudens. De Droogtecommissie vindt zo’n algemeen verspilverbod daarom niet aangewezen.

Het weer kunnen we niet controleren. Maar we kunnen wel proberen om het waterverbruik in te perken te houden en zo de droogte te overbruggen tot het opnieuw begint te regenen, benadrukt zowel De Potter als Willems. Als burger is ons aandeel daarin beperkt, alhoewel ‘alle beetjes helpen’. Belangrijk is vooral het overleg met de relevante sectoren en de Vlaamse steden en gemeenten. Willems werkt momenteel aan concrete voorspellingen over de water­voorzieningen in het geval dat de droogte aanhoudt. In tussentijd wordt de situatie week per week opgevolgd.

_{Bronvermelding: Dedier, S. (2022, 18 augustus). ‘Ongeziene maatregelen’ tegen droogte dreigen in september. De Standaard. Geraadpleegd op 22 september 2022, van https://www.standaard.be/cnt/dmf20220818_96235614}

Meer weten over Circeaulair? Contacteer ons voor meer informatie!